- KHỞI SẮC VÀ THÁCH THỨC MỚI TRONG XUẤT KHẨU NGÀNH DA GIẦY NHỮNG THÁNG ĐẦU NĂM 2024
-
17/06/2024
Những tín hiệu khả quan
Việt Nam hiện là nước đứng thứ 3 trên thế giới (sau Trung Quốc và Ấn Độ) về sản xuất và đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu giày dép, với kim ngạch xuất khẩu gần 24 tỷ USD năm 2023 và đang hướng tới mục tiêu xuất khẩu đạt 26-27 tỷ USD năm 2024.
Khác với tình hình ảm đạm của năm trước, xuất khẩu các ngành hàng chủ lực của Việt Nam như dệt may, da giày, gỗ và sản phẩm gỗ năm nay đã có nhiều khởi sắc rõ rệt. Đặc biệt, da giày là ngành tận dụng tốt các FTA, nhất là ở khối các thị trường có Hiệp định EVFTA, CPTPP. Có nhiều dấu hiệu cho thấy xuất khẩu của ngành da giày phục hồi mạnh mẽ từ những tháng cuối năm 2023, nhiều doanh nghiệp đã ký được hợp đồng xuất khẩu cho cả năm 2024...
Theo số liệu từ Tổng Cục Thống kê và Hải quan, quý I/2024, kim ngạch xuất khẩu da giày - túi xách đạt 5,68 tỷ USD, tăng 10,4% so với cùng kỳ (trong đó, 5 thị trường Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc chiếm 80% tổng kim ngạch xuất khẩu và Mỹ là thị trường xuất khẩu giày dép và túi xách lớn nhất của Việt Nam, đạt 2,068 tỷ USD, chiếm 36,40% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước). Kim ngạch xuất khẩu của ngành da giầy tháng 4/2024 đạt 1,956 tỷ USD. Lũy kế 4 tháng đầu năm, tổng kim ngạch xuất khẩu da giày đạt 6,542 tỷ USD, tăng 5,7% so với cùng kỳ năm 2023.
BẢNG 1. KIM NGẠCH XUẤT KHẨU DA GIẦY CÁC NĂM 2019 - 2024
(Đơn vị: Tỷ USD)
Sản phẩm 2019 2020 2021 2022 2023 4 tháng đầu năm 2024
Trị giá Tăng so 2022 Trị giá Tăng so 2023
Giầy dép 18.33 16.75 17.77 23.87 20.24 -15.2% 6.6
7%
Valy-túi-ví 3.75 3.11 3.01 4.08 3.78 -7.4% 1.2
7%
Tổng 22.08 19.86 20.78 27.95 24.02 -14.1% 7.9
7%
(Nguồn: Tổng cục Hải Quan)
BẢNG 2. XUẤT-NHẬP KHẨU DA GIẦY CÁC THÁNG - NĂM 2024
Đơn vị: triệu USD
XUẤT KHẨU NHẬP KHẨU CÁN CÂN
TM
Giày dép Vali - Túi Tổng Máy móc Da thuộc Tổng
TỔNG 6.637,7 1.229,5 7.867,2 57,7 628,3 685,8 7.181,2
Tháng 1 1.970,7 375,0 2.345,7 5,3 158,0 163,3 2.182,4
Tháng 2 1.177,5 205,4 1.382,9 39,6 113,1 152,6 1.230,2
Tháng 3 1.642,7 313,8 1.956,5 6,2 163,3 169,4 1.787,1
Tháng 4 1.846,8 335,3 2.180,1 6,6 193,9 200,5 1.981,5
(Nguồn: Tổng Cục Hải quan)
Tính chung 5 tháng đầu năm 2024, dệt may và da giày tiếp tục nằm trong nhóm ngành hàng có kim ngạch xuất khẩu cao của cả nước và chỉ xếp sau mặt hàng điện tử, máy tính và linh kiện; điện thoại và linh kiện; máy móc thiết bị, dụng cụ phương tiện khác. Trong đó, mặt hàng dệt, may đạt 13,116 tỷ USD, tăng 3,3% so với cùng kỳ năm 2023; giày, dép đạt 8,639 tỷ USD, tăng 7,1% so với cùng kỳ. Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc… vẫn là những thị trường xuất khẩu chính của 2 nhóm ngành hàng...
BẢNG 3. TOP 5 THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU DA GIẦY CỦA VIỆT NAM
TT
Thị trường 2023 (KN và tỷ trọng) 4 tháng 2024
Tổng
Triệu USD Giầy dép Túi cặp Tổng
Triệu USD Giầy dép Túi cặp
Triệu USD (*)% Triệu USD (*)% Triệu USD (*)% Triệu USD (*)%
1 Mỹ 8691.2 7158.6 35.4 1532.6 40.5 2899.0 2.402.0 36,2 497.0 40,4
2 EU 5603.6 4787.4 23.7 816.2 21.6 1945.5 1661.2 25,0 284.3 23,1
3 Trung quốc 2020.1 1867.2 9.2 152.9 4.0 601.3 559.7 8,4 41.6 3,4
4 Nhật Bản 1415.2 1046.7 5.2 368.6 9.8 448.9 334.9 5,0 114.1 9,3
5 Hàn Quốc 769.6 626.9 3.1 142.7 3.8 247.5 197.6 3,0 49.9 4,1
Tổng 5 thị trường 18499.7 15486.8 76.5 3013.0 79.7 6142.2 5155.3 77,7 986.9 80,3
(**)Tỷ trọng (%) 77.0 76.5 79.7 78,1 77,7 80,3
(*)% Tỷ trọng trên tổng KNXK (Nguồn: Tổng cục Hải quan)
Mới đây, chuỗi sự kiện “Kết nối chuỗi cung ứng hàng hóa quốc tế 2024” (Viet Nam International Sourcing 2024) do Bộ Công Thương phối hợp với UBND TPHCM tổ chức từ ngày 6 đến ngày 8-6/2024 tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Sài Gòn (SECC), quận 7, TPHCM được đánh giá là rất đúng thời điểm, tạo điều kiện cho hơn 300 đoàn doanh nghiệp từ 30 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, như Just to Flirt Inc. (Mỹ), Decathlon (Pháp), Uniqlo/Fast Retailing (Nhật), Loblaws/Joe Fresh (Canada), Coppel (Mexico), Walmart (Mỹ) và Falabella... gặp gỡ, tìm kiếm đa dạng hóa nguồn hàng và đối tác cung cấp nội địa các sản phẩm dệt may, da giày, ba lô, túi xách, đồ thể thao và dã ngoại, đồ gia dụng và nội thất,…tạo thêm động lực cho phát triển ngành trong thời gian tới.
Bảng 4: TỶ TRỌNG XUẤT KHẨU DA GIẦY SANG CÁC THỊ TRƯỜNG CÓ FTA TRONG 4 THÁNG NĂM 2024
FTA EVFTA CPTPP ASEAN EAEU
Giầy dép 24,8 13,7 2,5 0
Túi xách 23,1 17,2 1,4 0
Tổng xuất khẩu 24,5 14,3 2,3 0
Bảng 5. THỊ TRƯỜNG NHẬP KHẨU MÁY, THIẾT BỊ DA GIẦY
(HS: 845310; 845320; 845380; 845390)
(1000 USD)
Nước 2023 Tỷ Trọng
% (*) Trị giá 4 tháng 2024 Tăng so với 2023,%(**)
Trung Quốc 32.966 63.3 254.369 41,3
Đài Loan 10.676 20.4 42.062 67,1
Hàn Quốc 498 1.0 36.411 -2,3
Italia 5.831 11.2 59.663 24,0
Đức - - - -
Nước khác 2.118 4.1 36.719 10,7
Tổng 52089.0 100 429.224 32,6
(Nguồn: Tổng cục Hải quan))
Từ ngày 01/01/2024, các sản phẩm công nghiệp cho dù có nguồn gốc xuất xứ từ bất kỳ nước nào đều được miễn thuế nhập khẩu vào Thụy Sỹ. Đối với nhiều loại sản phẩm, việc phân chia mã HS chi tiết do mức thuế khác nhau không còn cần thiết. Do đó, từ ngày 01/01/2024, số lượng dòng thuế HS của Thụy Sỹ sẽ giảm từ 9114 xuống 7511. Chẳng hạn, trước đây giày da cho trẻ em có mã HS 6403.5910 và chịu mức thuế nhập khẩu thông thường 173 CHF trên 100 kg. Từ giờ mức thuế là 0 và chúng sẽ được nhóm cùng với các loại khác trong nhóm HS 6403.5900. Việc loại bỏ thuế nhập khẩu hàng công nghiệp không làm thay đổi quy trình thông quan. Nhà nhập khẩu vẫn phải khai báo nhập khẩu và thanh toán các khoản phí, lệ phí khác phát sinh khi nhập khẩu, bao gồm cả VAT.
Đối với Việt Nam, theo số liệu của Hải quan Thụy Sỹ, hàng công nghiệp bình quân cũng chiếm khoảng 90-93% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng năm của nước này từ Việt Nam. Nhiều mặt hàng trong số này được hưởng ưu đãi thuế GSP của Thụy Sỹ. Việc bãi bỏ thuế nhập khẩu hàng công nghiệp của Thụy Sỹ sẽ làm cho sản phẩm của Việt Nam bình đẳng với tất cả các nước khác, không còn lợi thế (chẳng hạn so với các nước không được hưởng thuế quan ưu đãi phổ cập GSP) hoặc bất lợi (chẳng hạn so với nhóm các nước kém phát triển LCD) về thuế. Tuy nhiên, một số sản phẩm như dệt may, da giày… từ Việt Nam sẽ được hưởng lợi hơn so với các đối thủ cạnh tranh thuộc nhóm nước kém phát triển (LCD).
Những khó khăn và thách thức
Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu khởi sắc trên, ngành da giầy vẫn đối diện với các khó khăn, như: Nhiều doanh nghiệp thiếu đơn hàng, bị ép giá và phải thu hẹp sản xuất, giảm giờ làm, giảm nhân công và thu nhập; giá đơn hàng không tăng trong khi chi phí logistics, cụ thể là chi phí vận tải biển đã tăng liên tục và doanh nghiệp Việt phải chia sẻ một phần chi phí vận chuyển, ảnh hưởng không nhỏ tới lợi nhuận của doanh nghiệp.
Đồng thời, Việt Nam hiện vẫn chưa có thị trường kinh doanh giao dịch mua bán nguyên phụ liệu da giày, khiến 60 -70% số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ của ngành da giày Việt Nam phải loay hoay tự đi tìm nguồn cung nguyên liệu, phụ thuộc chuỗi cung ứng ngoài nước, chủ yếu là Trung Quốc, Hàn Quốc… hoặc phải chạy theo sự chỉ định của khách hàng. Điều này tiềm ẩn rất nhiều rủi ro trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, cùng với thế giới, Việt Nam đang đứng trước sự gia tăng sức ép phát triển bền vững. Năm 2024 sẵn sàng là năm bản lề trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường của thế giới. Các doanh nghiệp, các chính phủ và các cá nhân ngày càng tăng cường hành động theo các xu hướng nổi bật:
- Gia tăng các khoản đầu tư, quy mô tài chính và tín dụng xanh;
- Tăng cường ứng dụng AI tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng, bảo tồn đa dạng sinh học, phân tích dữ liệu lớn cho khoa học môi trường, đơn giản hóa các mô hình quản lý dữ liệu về ESG cho các doanh nghiệp;
- Đẩy nhanh việc công bố bắt buộc và được chuẩn hóa các thông tin về môi trường, đặc biệt là liên quan đến Chỉ thị về báo cáo phát triển bền vững của doanh nghiệp (CSRD) tại Liên minh châu Âu và của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch tại Mỹ (SEC);
- Tăng cường đánh giá lượng phát thải phạm vi 3 và quản lý rủi ro khí hậu...
Các xu hướng này đưa đến không chỉ là sự thay đổi về hoạt động của doanh nghiệp, mà lớn hơn là hành động tập thể hướng tới một thế giới bền vững hơn để đảm bảo tương lai của họ và góp phần tích cực vào chương trình nghị sự bền vững của toàn cầu.
Đặc biệt, gần đây, các nước nhập khẩu giày dép lớn liên tiếp đưa ra những yêu cầu mới về việc nhập khẩu các sản phẩm có trách nhiệm về xã hội và môi trường ngày càng cao (như EPR – mở rộng trách nhiệm nhà sản xuất, CBAM -Cơ chế định giá carbon). Điển hình từ tháng 3/2024, thị trường EU đã bắt đầu đưa ra các yêu cầu mới, như thiết kế sinh thái với các thiết kế bền vững và truy xuất và minh bạch chuỗi cung ứng. Nếu nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài, doanh nghiệp sẽ phải minh bạch toàn bộ quá trình sản xuất tại khu vực sản xuất. Những chính sách này trực tiếp và gián tiếp đang và sẽ có tác động mạnh mẽ tới các doanh nghiệp trong ngành.
Mới đây, Mỹ đã ban hành chính sách cho phép áp dụng điều tra trợ cấp xuyên quốc gia. Chính sách này nhằm vào những ngành gia công và nhiều nguyên phụ liệu đầu vào. Theo đó, nếu Việt Nam mua nguyên phụ liệu từ nước thứ 3, và nước này trợ cấp sản xuất nguyên phụ liệu này thì khi Việt Nam mua sử dụng sản phẩm này để sản xuất và xuất khẩu sẽ bị đánh thuế. Không chỉ Mỹ, mà cả EU cũng đang nghiên cứu triển khai chính sách này. Do đó, việc có một trung tâm giao dịch nguyên liệu liệu là cần thiết để doanh nghiệp đa dạng nguồn nguyên phụ liệu đầu vào, để tránh bị phụ thuộc vào một thị trường.
Thực tiễn đòi hỏi, một doanh nghiệp muốn thành công không chỉ tạo ra nhiều lợi nhuận, mà còn phải chú trọng tới các yếu tố ESG (bộ 3 tiêu chuẩn E- Môi trường, S- Xã hội, và G- Quản trị doanh nghiệp đo lường yếu tố liên quan đến định hướng hoạt động phát triển bền vững).
Nói cách khác, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu hay xuất khẩu ngày càng phải đối mặt với áp lực thực hành ESG và áp dụng các mô hình kinh doanh bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và tiếp cận các nguồn vốn đầu tư xanh, nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường, đối tác và nhà đầu tư, để không bị tụt hậu hay bị loại khỏi “cuộc chơi” tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu...
Những giải pháp cần có
Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 đã xác định dệt may - da giày là hai trong số 7 ngành công nghiệp ưu tiên của Việt Nam. Để đạt mục tiêu xuất khẩu năm 2024 và Chiến lược phát triển ngành Dệt may và Da giày Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2035 đã được Chính phủ thông qua năm 2022, cần sớm xây dựng và thông qua Chương trình phát triển bền vững ngành Dệt may - Da giày; đẩy mạnh thực hiện các giải pháp hỗ trợ ngành da giầy theo tinh thần Nghị định số 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ...; tập trung triển khai những chính sách cụ thể để khuyến khích phát triển ngành, động viên xứng đáng cho nỗ lực và đóng góp của các doanh nghiệp trong nâng cấp chuỗi giá trị ngành nhằm tạo ra những lợi ích bền vững;
Đặc biệt, các đơn vị chức năng có liên quan của Bộ Công Thương theo chức năng, nhiệm vụ được giao khẩn trương phối hợp rà soát, báo cáo Lãnh đạo Bộ xem xét, giải quyết những kiến nghị của Hiệp hội về ưu tiên xây dựng khu trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu và đổi mới sáng tạo ngành thời trang Việt Nam tại Bình Dương, từ đó, thúc đẩy phát triển hoạt động của thị trường cung ứng nguyên phụ liệu theo hướng quy mô, chuẩn hóa và minh bạch.
Các cơ quan chức năng, Hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp cần chủ động theo dõi sát Chiến lược da giày mới và xu hướng phát triển da giày tuần hoàn của EU; nghiên cứu kinh nghiệm điều chỉnh chính sách của các nước có thế mạnh, tiềm lực về da giày như: Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh); Đồng thời, tăng cường cảnh báo, định hướng, phổ biến, chia sẻ thông tin, hướng dẫn kịp thời để tránh thế bị động trước các điều chỉnh chính sách, quy định mới từ phía EU và các thị trường toàn cầu; từ đó có phản ứng chính sách và thị trường phù hợp, hiệu quả, tránh bị động.
Ngoài ra, cần tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp đa dạng hoá, khai thác và phát triển thị trường; tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp trong việc chia sẻ thông tin, đơn hàng, kinh nghiệm; đẩy mạnh chuyển đổi số, đổi mới công nghệ thiết bị, tự động hóa, ứng dụng quản trị hiện đại, nâng cao năng suất, chất lượng và phát triển bền vững, kinh doanh tuần hoàn, truy xuất nguồn gốc để đáp ứng yêu cầu thị trường; có giải pháp giữ chân người lao động, nhất là lực lượng nòng cốt; giữ chân khách hàng, duy trì thị trường truyền thống bằng cách lựa chọn đơn hàng phù hợp để khách hàng không chuyển đi nơi khác. Tìm cách khai thác các thị trường mới thông qua xây dựng mối quan hệ đối tác lâu dài, tin cậy, cùng có lợi; mở rộng và khai thác thị trường nội địa.
Bên cạnh đó, Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam cần chủ động phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương triển khai Kế hoạch hành động cụ thể để thực hiện các mục tiêu Chiến lược đã được Thủ thướng Chính phủ phê duyệt; đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến sâu rộng đến các doanh nghiệp hội viên về các quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước có liên quan đến ngành Công Thương nói chung và ngành Da giày - Túi xách nói riêng; nhất là: Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XIII) về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Đề án tái cơ cấu ngành Công Thương giai đoạn đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và Chiến lược phát triển ngành Dệt may và Da giày Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2035 và các cơ chế, chính sách liên quan đến phát triển ngành Da giày - Túi xách. Tiếp tục tuyên truyền, nâng cao nhận thức, hỗ trợ doanh nghiệp trong xây dựng, điều chỉnh chiến lược, chuyển đổi sản xuất kinh doanh phù hợp với nhu cầu, xu hướng, chiến lược và quy định mới của các thị trường, nhất là xu hướng chuyển đổi sản xuất, xuất khẩu xanh, bền vững, tận dụng có hiệu quả các cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam là thành viên, nhất là các Hiệp định CPTPP, EVFTA, RCEP, VIFTA,… Phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng của các Bộ, ngành liên quan để kịp thời cập nhật và chuyển tải các thông tin có liên quan đến ngành Da giày - Túi xách về tình hình thị trường và các quy định, chính sách mới của các thị trường ngoài nước cho doanh nghiệp hội viên.
Hiệp hội cần theo dõi sát Chiến lược da giày mới và xu hướng phát triển da giày tuần hoàn của EU; Nghiên cứu kinh nghiệm điều chỉnh chính sách của các nước có thế mạnh, tiềm lực về da giày (như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh), từ đó có đề xuất với các cơ quan chức năng về giải pháp phù hợp, bảo đảm tối đa lợi ích quốc gia, dân tộc cũng như lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp; đồng thời cảnh báo, định hướng, phổ biến, chia sẻ thông tin, hướng dẫn kịp thời để tránh thế bị động trước các điều chỉnh chính sách, quy định mới từ phía EU và các thị trường toàn cầu. Đầu tư nâng cấp hệ thống thường xuyên cập nhật, vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu các ngành công nghiệp chế biến chế tạo và công nghiệp hỗ trợ, trong đó có ngành Da giày nhằm tăng cường kết nối, chia sẻ thông tin, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Phát huy vai trò tư vấn, phản biện chính sách, tích cực tham gia góp ý với các cơ quan chức năng trong quá trình xây dựng các cơ chế, chính sách liên quan đến sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu Da giày - Túi xách (đặc biệt là tham gia góp ý với Bộ Công Thương trong quá trình xây dựng, hoàn thiện Chương trình phát triển bền vững ngành Dệt may, Da giày Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035) và tham gia xây dựng phương án đàm phán FTA với các đối tác nhằm bảo đảm tối đa lợi ích cho Nhà nước, doanh nghiệp khi Hiệp định được ký kết, thực thi, qua đó giúp nâng cao vai trò của Hiệp hội thực sự vừa là tổ chức hỗ trợ, đồng hành cùng doanh nghiệp hội viên, vừa là cánh tay nối dài, giúp các cơ quan QLNN nắm bắt thông tin, phản biện chính sách, tạo thuận lợi cho hoạt động của các doanh nghiệp; tăng cường phối hợp với các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu, tiếp thu việc chuyển giao các giải pháp, ứng dụng công nghệ mới trong ngành da giày theo xu hướng sản xuất, xuất khẩu xanh, bền vững, phù hợp với điều kiện của nước ta; đẩy mạnh tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường, kết nối giao thương, hỗ trợ doanh nghiệp dệt may, da giày với các sản phẩm dệt may xanh, tuần hoàn tại thị trường EU và các thị trường tiềm năng; chú trọng tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo về kỹ năng thâm nhập vào các thị trường mục tiêu và khai thác các cam kết ưu đãi trong các FTA; hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu dệt may, da giày ứng phó có hiệu quả với các rào cản kỹ thuật của các thị trường mới và các biện pháp phòng vệ thương mại; phối hợp đấu tranh trên mọi cấp độ, mọi diễn đàn đối với các biện pháp bảo hộ thương mại quá mức, không phù hợp với cam kết quốc tế của các thị trường nhập khẩu, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho doanh nghiệp hội viên.../.
TS.Nguyễn Minh Phong
Tiếng Anh
